Làm bánh tro ngày Tết ở thôn Gáo
Trong không khí tết đến xuân về nơi miền quê yên bình, tại làng Gáo, xã Hương Gián, Yên Dũng, Bắc Giang, việc làm bánh tro ngày Tết là một truyền thống lâu đời, không chỉ mang đậm nét văn hóa mà còn thể hiện sự khéo léo và tình cảm của người dân nơi đây.
Công việc làm bánh tro bắt đầu từ khâu chuẩn bị nước tro, một bước quan trọng để tạo nên hương vị đặc trưng của bánh. Các nguyên liệu để làm nước tro gồm vỏ đỗ tương, vỏ bòng, quả xoan, cây gió và cây thành ngạnh. Những nguyên liệu này được đem đốt cháy hoàn toàn, sau đó thu lấy tro và ngâm cùng với nước vôi trong. Để đảm bảo độ vừa, người dân thường dùng cách nhai miếng trầu không có vôi rồi nhúng vào nước tro. Nếu miếng trầu chuyển sang màu hồng là đạt, và độ đậm nhạt có thể điều chỉnh bằng cách thêm bớt nước vôi trong. Quá trình ngâm nước tro cần khoảng một tháng để tro có thể ra nước tro đầy đủ, tạo nên hỗn hợp nước có màu nâu và có độ trong hương hơi nồng.
Khi gói bánh tro, người dân gạn lấy phần nước tro trong, bỏ gạo nếp vào ngâm khoảng tám tiếng. Sau đó, họ dùng lá dong hoặc lá chuối để gói bánh. Bánh tro thường không có nhân, khi ăn người ta bóc bánh, xắt thành từng miếng vừa ăn và chấm với mật mía, mạch nha hoặc đường. Chính sự giản dị và mộc mạc trong từng công đoạn làm bánh tro đã tạo nên một hương vị đặc trưng không thể lẫn với bất kỳ loại bánh nào khác.
Bánh tro không chỉ là một món ăn ngon truyền thống gắn kết tình thân các thành viên trong gia đình mà còn mang ý nghĩa như tổng kết cho cả năm. Việc chuẩn bị các nguyên liệu để làm bánh tro, từ việc đi cắt cây gió, tích vỏ bòng, nhặt quả xoan, tích vỏ đỗ tương từ mùa vụ thu hoạch trước đó, rồi lên núi cắt cây thành ngạnh về phơi khô,… đều được chuẩn bị trong khoảng thời gian gần như cả năm trời.
Bên cạnh ý nghĩa ẩm thực, bánh tro còn mang đậm tính tâm linh. Người dân tin rằng, việc dâng cúng bánh tro lên tổ tiên trong ngày Tết sẽ mang lại may mắn và bình an cho cả năm. Chính vì vậy, bánh tro đã trở thành một phần không thể thiếu trong mâm cỗ Tết của người dân thôn Gáo.
Làm bánh tro ngày Tết ở thôn Gáo không chỉ là một nghệ thuật ẩm thực mà còn là một phần không thể thiếu của văn hóa và tâm linh người dân nơi đây. Nó không chỉ mang lại hương vị truyền thống mà còn gắn kết tình cảm cộng đồng, tạo nên một bức tranh Tết đậm đà bản sắc dân tộc.
