Bánh đa Kế đặc sản quê hương Bắc Giang – trấn Kinh Bắc
Về đến thành phố Bắc Giang đi dọc con đường 1A cũ xuyên qua phường Dĩnh Kế, quý khách tha hồ chiêm ngưỡng hình ảnh lạ mắt khi có rất nhiều bà con ngồi quạt (nướng) bánh đa bên đường. Cả một đoạn phố dài, khói bay bay từ những chiếc chậu than củi hồng rực cùng hương thơm phức của bánh đa nướng tỏa ra ngào ngạt đầy lôi cuốn làm tôi nhớ đến câu hát “…quê hương ta bánh đa bánh đúc…” trong bài hát “Về quê” của nhạc sĩ Phó Đức Phương.
Ở đây, không cần bàn ghế, phòng ốc,… chỉ chiếc chậu than, những chiếc bánh đa khô cũng làm nên một gian hàng đầy hấp dẫn khách hàng. Ngày nắng cũng như ngày mưa, ngày đông cũng như ngày hạ, những con người chịu thương chịu khó, ngồi bên chậu than hồng quạt bánh đa luôn tay. Những chiếc bánh đa phồng rộp, thơm giòn, màu vàng đều đặn chính là những thành quả lao động của họ – những người dân thân thiện của quê hương Bắc Giang.
Bánh đa Kế là loại đã trở thành đặc sản khá nổi tiếng, được nhiều người ưa chuộng vì độ giòn tan thơm béo đầy lôi cuốn. Làng Kế thuộc xã Dĩnh Kế nay là phường Dĩnh Kế – thành phố Bắc Giang (cũ thuộc huyện Lạng Giang – Bắc Giang) là một làng nghề chuyền sản xuất mì gạo và bánh đa. Đến nay, hầu như chỉ sản xuất bánh đa, đã trở thành một ngành nghề sản xuất và kinh doanh chính của nhiều hộ gia đình tại đây.
Để những chiếc bánh đa được ra đời và đến tay người tiêu dùng, ít nhất trải qua 5 giai đoạn: Ngâm gạo, xay bột, tráng bánh, phơi ủ, nướng giòn.
Gạo để làm bánh đa Kế được bà con chọn loại gạo khang dân ngon, sau đó vo sạch rồi ngâm nước cho đến khi hạt gạo ngấm nước mềm và căng mọng mới đem xay nhuyễn.
Sau khi gạo đã được xay ra bột nhuyễn mịn mới đem vào tráng bánh. Từ chiếc nồi nước sôi, người ta bọc lớp vải sạch lên miệng nồi rồi cán bột lên đó, sau đó rắc vừng, lạc, dừa bào sợi lên đó rồi đậy vung lại khoảng 1-2 phút là chín.
Tiếp theo, người ta dùng một ống bương (hoặc ống nứa, tre,…) hình trụ đặt vào mép bánh rồi lăn một vòng cho bánh cuốn vào ống bương rồi trải ra một chiếc phên để phơi bánh.
Khâu đoạn phơi bánh cũng chính là khâu đơn giản nhưng khá quan trọng. Người ta không phơi bánh đa ở nắng quá gắt và phơi làm nhiều lần để bánh được lên men tốt hơn, giảm tình trạng bị nứt vỡ trong khi phơi hoặc khi nướng.
Khi bánh đã được phơi khô đến 95% thì có thể mang ra quạt trên than hồng. Người nướng bánh thường là phụ nữ vì có ưu điểm kiên trì, khéo tay, dẻo dai,… Bánh đa Kế được nướng đều 2 mặt cho màu vàng xạm, bề mặt nổi lên bóng xốp, giòn đều. Người nướng bánh đa cũng không quên bẻ uốn cho bánh đa vênh theo một kiểu để khi xếp vào nhau không bị trượt ra ngoài, cũng làm cho bánh đa trở lên dày hơn, cồng kềnh hơn, cho cảm giác nhiều hơn vậy mới gọi là bánh đa.
Bà con nơi đây thường quạt bánh đa ở ngay bên đường, vừa quạt vừa bán trở thành một sự phân biệt đẳng cấp sản phẩm và thương hiệu. Cũng vì hính thức bán hàng không giống nhau, nên có nhiều người sẽ ưu tiên lựa chọn mua hàng ở chỗ có người quạt bánh đa hơn là ở chỗ không có người ngồi quạt. Người ta cho rằng, mua ở chỗ người quạt bánh đa trực tiếp mới là bánh đa kế chuẩn ngon, chuẩn vị.
Đối với những người con Bắc Giang xa quê, mỗi khi rời quê đến nơi khác làm ăn, học hành, sinh sống đều mang theo những chiếc bánh đa làm quà. Những chiếc bánh đa, trở thành nỗi nhớ niềm thương nơi phương xa của những người con quê hương Kinh bắc.
